Günlerden Cuma kurban bayramına 18 veya 20 gün var, evde otururken kapım çalındı baktım. İki tane kız çocuğu 12-13 yaşlarında ellerinde bir kâğıt ve birer kalem orta öğretim öğrencisi, ne istediklerini sordum. Biz okul olarak bir kurban keseceğiz. Sizden gönlünüzden ne koparsa para istiyoruz ifadelerini kullandılar, yapacakları iş belki doğrudur, onu bizim bilmemiz mümkün değil, kendilerine kısa bir açıklama yapmak zorunda kaldım. Kurban para toplamakla kesilmez, kurbanı parası olan veya gücü yetenin kesmesi gerektiğini ifade ettim. Fazla beklemediler apartmanda kapıları gezmeye devam ettiler. Kimlerdi amaçları neydi nereye hizmet ediyorlardı, nasıl bir çalışma içinde olduklarını anlayamadım.
Bu yazıyı kaleme almamdaki maksatsa budur.
Kurban nedir? Kimler keser? Başlığını koymak zorunda kaldım.
Kurban kesmek; Allah’a yakınlaşma gayesiyle, O’nun verdiği mallardan, kurban edilmesi mümkün olan birini, yine O’nun rızası için boğazlamak demektir.
İlk insanla beraber başlamıştır. Hz. Âdem’in çocukları Allah için kurban kesmişlerdi, ama birisinin niyeti halis olmadığı için onun kurbanı kabul edilmemişti. Kardeşinin kurbanı ise kabul edilmişti. Diğeri de onu kıskanmış ve öldürmüştü. Bu olayı bize Kur’ân-ı Kerim nakleder.
(Mâide 5/27) (Ey Muhammed!) Onlara, Âdem’in iki oğlunun haberini gerçek olarak oku. Hani ikisi de birer kurban sunmuşlardı da, birinden kabul edilmiş, ötekinden kabul edilmemişti. Kurbanı kabul edilmeyen, "Andolsun seni mutlaka öldüreceğim" demişti. Öteki, "Allah ancak kendisine karşı gelmekten sakınanlardan kabul eder" demişti.) Buradan hareketle kurbanda asıl olanın Allah rızası için kesmek olduğunu da anlıyoruz.
Hanefîler “farz” değil de “vacip” kavramını kullanırlar. Bu sebeple kurban Hanefilere göre vaciptir. Yani imkânı olanlar onu kesmelidirler. Şafiilere göre ise kurban sünnettir, ama sıradan bir sünnet değildir. Yapılması gereken bir sünnettir, yani “sünneti lâzıme”dir.
Hanefîlere göre kurban kesmek vaciptir, kesmeyen günahkâr olur. Şafiîlere göre kesmek sünnettir, kesmeyen günahkâr olmaz.
Kısaca hali vakti yerinde olanlar, yani zenginler kurban keserler. Bunun ölçüsü ise temel ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra, kendisini zengin kılacak kadar malı-mülkü bulunmaktır. Böyle olan, malın mülkün üzerinden, zekâtta olduğu gibi bir yıl geçmesi de gerekmez. Hanefiler, şahsi malı bulunan herkesi başlı başına bir mükellef sayarlar ve böyle olan birisi, ister kadın olsun ister erkek olsun kurban kesmelidir derler. Diğer mezhepler ise, her bir ferdin ne kadar parası bulunursa bulunsun, bir eve bir kurban yeter diye düşünürler.
Hanefilere göre kadının da kendi malı-mülkü, altını ya da parası varsa onun da kurban kesmesi gerekir. Hatta kadın eve bakmakla yükümlü olmadığı için, onun temel ihtiyaçlarını karşılayacak parasının bulunması aranmaz. Çünkü onları zaten erkek karşılayacaktır. Öyleyse zengin olan kadın kurban keser, ya da vekâlet vererek kestirir. İslam dininde ferdin mülkiyeti esas olduğundan ailede (karı-koca) zengin olan kişi kim ise kurbanı onun kesmesi gerekir. Kişi dilerse karısı veya çocukları adına kurban kesebilir.
Kurban para toplanarak kesilmez, bazen bütün kurban bile isteyip fakirlere dağıtacaklarını ifade edenler bile çoktur. Kurban kesemeyen fakirler için, kesilen kurban üçe ayrılır bir parçası tanıdık fakirlere verilir. Zengin olan bütün kurbanı da bağışlayabilir. Kestiğini ve keseceğini kesin biliyorsa para olarak verilir. Peygamberimiz (s.a.v) Âişe validemize “kurbanın kesilirken başında bulun, onun kanı dökülürken günahlarında af olur.” buyurmuştur.
Kurbanları kendimiz bizzat elimizle kesmeye çalışalım, eğer tanıyor ve biliyorsak kurban bedelini öylece verelim veya kestirelim. Yoksa kurban kesemeyenlere bizzat kurban paylarından ellerimizle verelim. Allah iyi niyette olanların sayısını artırsın. İbadetlerimizi noksanlarıyla kabul buyursun (Âmin)
09.10.2012
Durmuş ÖZTEKİN
Emekli İmam-Yenimahalle-Ankara
