Dörtdivanlı Hilmî deyince aklıma Düzce Lisesi Türkçe Öğretmeni rahmetli Cevdet Canbulat gelir. Bir şairi tanımak, tanıtmak, onunla ilgili derlemeler yapmak ve bir kitap neşretmek üzere Düzce’den Dörtdivan’a gelip araştırmalar yapan bu değerli öğretmeni saygı ve muhabbetle anarım. Çünkü kültürümüz konusunda yalnız olmadığımı hissederim. 1950’li ve 1960’lı yılların imkânlarıyla birkaç kere Dörtdivan’a gelen rahmetli Canbulat sayesinde Dörtdivanlı Hilmî’nin şiirlerinin en azından bir kısmının elimizde olması büyük bir hizmet değil de nedir!
Cevdet Canbulat’ın mesaisinin sonunda Dörtdivanlı Hilmî kitabı ortaya çıkmış ve böylece bu toprakların bir değeri kaybolmaktan ve unutulmaktan kurtulmuştur (Cevdet Canbulat, Dörtdivanlı Hilmi, İstanbul 1963 1. Baskı; Ankara 2010, 2. Baskı.). Cevdet Canbulat Dörtdivanlı olduklarını tahmin ettiği şairler hakkında bir de makale kaleme almıştır (Cevdet Canbulat, “İki Ozan: Zuhûrî ve Rümûzî”, Türk Folkloru Araştırmaları Dergisi, Ocak 1963, S. 162, s. 2953-2956).
Bugün, Dörtdivanlı Hilmî’yi tanımamıza, anmamıza, şairin adının ve şiirlerinin yaşamasına vesile olan Canbulat rahmetlidir. Şair hakkındaki çalışmaların ve kaynakların az oluşu sebebiyle Hilmî’nin hayatı zaman içinde unutulmaya yüz tutmuş ve şiirleri kaybolmuştur. Bu sebeple Dörtdivanlı Hilmî’nin hayatı ve şahsiyeti hakkındaki bilgiler maalesef yeterli değildir. Eğer Canbulat rahmetlinin mesaisi olmasaydı şairimizle ilgili o zamanlar elde mevut olan bilgilerin kaybolması işten bile değildi.
Hilmî’yle ilgili bilgileri rahmetli Cevdet Canbulat’ın yayına hazırladığı kitaptan ve Dörtdivan’la ilgili bazı kaynaklardan bulabilmekteyiz. İşte Cevdet Canbulat’ın o büyük hizmetini, belki bir kadirşinaslık olarak görülür diye bu yazımızda söz konusu etmeye çalışıyoruz.
Burada yeri gelmişken Cevdet Canbulat’ın eserleriyle tanışmamın hikâyesinden de kısaca bahsetmek istiyorum. Bundan Dörtdivanlı Hilmî kitabımın önsözünde de bahsetmiştim. O satırları aynısıyla buraya alıyorum:
“17. Yüzyıl şairlerimizinden Nâilî-i Kadim hakkında hazırladığım bir kitapla ilgili Ankara’da Milli Kütüphane’de bir araştırma yapıyordum. Katalogda Nâilî adıyla yayınlanan bir kitap dikkatimi çekti. Kitabı getirttiğimde bunun Cevdet Canbulat tarafından 20. Yüzyıl’da Düzce taraflarında yaşayan Nâilî mahlaslı bir halk şairi için hazırlanmış olduğunu fark ettim. Sonra Cevdet Canbulat rahmetlinin diğer eserlerine bakmak istedim. O zamanlar Dörtdivan’a yeni gelmiştim. Onun “Dörtdivanlı Hilmî” adında bir eseri dikkatimi çekti. Kitabı getirttim ve bir fotokopisini aldım. Bundan sonra zaman zaman Dörtdivanlı Hilmî’nin şiirlerini okumaya başladım.” (Yasin Şen, Dörtdivanlı Hilmî, Ankara 2023, s. 3)
Evet, hem Dörtdivanlı Hilmî hem de Cevdet Canbulat rahmetliyle böyle tanıştım. Her ikisinden de bana kimse söz etmedi. Onlarla bu şekilde buluşmak bir nasipti benim için. Bambaşka bir konu üzerinde Millî Kütüphane’de yaptığım bir araştırma esnasında karşılaştım Hilmî ve Canbulat rahmetlilerle. Bu karşılaşma Dörtdivanlı Hilmî’nin yeni şiirlerini tespit etmekle ve nihayet şair hakkında bir kitabın neşriyle sonuçlandı.
Dörtdivanlı Hilmî’nin şiirlerine Canbulat ilk olarak, 1954 senesinde bir cönk içerisinde rastlamıştır. Hilmî hakkındaki araştırmalarını derinleştiren Cevdet Canbulat, karşılaştığı başka cönklerde ve Dörtdivan’a geldiğinde Dörtdivanlıların dilinde şairin diğer şiirleriyle karşılaşmıştır. 1963 yılına gelindiğinde ise araştırmacı, Dörtdivanlı Hilmî’nin şiirlerini küçük bir kitapta toplamıştır. Bugün için Dörtdivanlı Hilmî’yle ilgili en muteber kaynak Cevdet Canbulat’ın bu çalışmasıdır. Bizim yayına hazırladığımız Dörtdivanlı Hilmi kitabı da Canbulat’ın tespit ettiği şiirlere yenilerinin ilavesiyle oluşmuştur.
Görüldüğü üzere Cevdet Canbulat, Dörtdivan’a gelerek cönklerde yer alan başka manzumelerin peşine düşmüş ve Hilmî’nin doğup büyüdüğü yer olan Dörtdivan’da bazı araştırmalarda ve derlemelerde bulunmuştur. Canbulat’ın kendi ifadesine göre onun bu çalışması tam sekiz yıl sürmüştür. Bunun yanı sıra Canbulat Dörtdivan’da bir hayli cönk toplamış ve bunlarda yer alan şairin şiirlerini kitabında değerlendirmiştir. Halkın bu konuda oldukça duyarlı olduğu ve bu süreçte araştırmacıya yardım ettiği anlaşılıyor. Zira Canbulat, bir Dörtdivanlının kendisine şöyle dediğini naklediyor: “Efendi, yeter ki, sen bizim şairimizi yaz, kitabını çıkar. Biz senden bunu isteriz.” (Cevdet Canbulat, Dörtdivanlı Hilmî, Ankara 2010, s. 3).
Bu kadar özverili bir gayret, yaptığı işi seven bir insanın hasletidir. Cevdet Canbulat rahmetli girdiği onca zahmetin ve ilim aşkının bir neticesi olarak Dörtdivanlı Hilmî’yi şiirleriyle birlikte edebiyat tarihimize kazandırmış kıymetli bir isimdir. Dörtdivanlı Hilmî’yle beraber onun ismi de her dâim yaşayacaktır.
