Dörtdivan Kültür Atlası’nın yayınlanmasından sonra ilçede yaptığımız derlemelere devam ettik. Bu çalışmalarımız sırasında yeni bulduğumuz bazı deyim, atasözü ve mahallî kelimeleri bir yere kaydettik. Bunlar aşağıda üç başlık altında sunulmuştur: Kelimeler
Alakış: Karların erimeye başladığı zamanlar.
Anazut: Üç çatallı dirgen.
Aşır Çorbası: Muharremin ilk onun gününde yapılan çorba. Muharrem boyunca da olabilir. Koca kazanlarla kadınlar çorba pişirir. Yedi çeşit malzeme olur. Kadınlar büyük kepçelerle kovalara koyar. Keşkek de denir. Aşır çorbasının içine üzüm, nar tanesi, ceviz gibi maddeler konur.
Benlenmek: Sahiplenmek.
Cağlık dolabı: Banyo dolabı. Yüklük olarak da kullanılıyor. Banyo yapılan yer.
Cız tutmak: Büyükbaş hayvanları sinek sarması.
Cizemek: Dizmek.
Çılbır Parası: Dörtdivan’da inek, sığır gibi hayvanlar satılınca çılbır parası alınır. Bir nevi hayvan için bahşiş mahiyetindedir. Hayvanı satın alacak kişi çılbırı vermez ise hayvan ona verilmezmiş. Genellikle kurban satılan evdeki çocuklar satılan hayvanın sahibini dört gözle beklerler ve çılbır parası isterler.
Daraba: Uzun sırık, özellikle ağaçların dış kısımlarından yapılan setlerin bahçe, tarla girişlerine dört beş metre arayla kazıklara paralel bir şekilde çakılması.
Dîren: İki çatallı dirgen.
Durgumak: Durdurmak.
Eylenti: Suyun durduğu yer.
Gege: Güzün buğday yığınlarını patoza yaklaştırmak için kullanılan çengel şeklindeki tarım aleti.
Gorlamak: Bir şey yapmamak.
Gönen olmak: Sulu, nemli olmak. Tarlanın suyunu akıtmak için hendeğe çıkarmak. Örn: Tarlanın göneni kaçmasın.
Göve: sinek.
Gubur: Çamın kabuğu.
Gütelmek: Çökmek.
Himis: Eski evlerin çatmaları.
İnek salma: Yayla evlerinin bulunduğu yerden yaklaşık bin metre uzaklığa ormanların başladığı yere ineklerin kovulması, oraya bırakılması.
Kazdağlı: Boş gezen.
Kezlemek: Takip etmek.
Küllü: Tamamen.
Lebet: Nöbet.
Mertmen: Merdiven.
Onatça yapmak: sağlam yapmak.
Peket: Paket.
Porsumak: Karın çökmesi. Ör.: Kar porsumuş.
Sahan: Açık alan, otluk.
Saya: sundurma balkon
Selekapa: Büyük sele.
Töskelemek: Ağacı veya odunu yakacak hâle getirmek. Töskeleyip traktöre atmak. Yuvarlak şekilde 30-50 cm boylarındaki bu odunlara da töske denir.
Usukmak: Sakinleşmek.
Yalamuk: Çam kabuğunun altındaki körpe kısım.
Yolak: Yol. Küçük yol, patika. Deyimler
Bir biti bir okka gelmek: Çok nazlanmak, kendini ağırdan satmak.
Delisi dışarıda olmak: İçinde ne varsa söyleyen kişiler için söylenir.
Dip kadimden beri: Çok eski zamanlardan beri.
Gıdıkladın yumurtla: Dörtdivan’da birisi bir şey söyleyecekken vazgeçerse ona “Gıdakladın, yumurtla bari!” denir.
Höcere bulmak: Yaramaz çocuklar için söylenir. Örn. Yine bir höcere buldun!
Leyleğe çalı bırakmamak: Etrafta çalı çırpı namına ne varsa toplamak. “Bizim gaynana leyleğe çalı bırakmamış. Ne varsa toplamış.”
Yaşlılığı kapıya koymamak: Yaşlanmayacaksın, anlamında kullanılan bir deyim. Örnek: “Bu yaşlılığı kapıya koymıcan!” Atasözleri
Adamın karısı ölür de kadının kocası ölmez.
Başı gayısına düşmek: Kendi derdine düşmek.
Darlıkta dirlik olmaz.
Düşmanın var mı? Yok. Kardaşın var mı? Var. İşte sana düşman.
El atına binme, tez inersin.
Eveleme develeme, beni daha fazla oyalama.
Gışburun çıkmayan yere niye geldik!
Gök gürlemeden gökçek uyanmaz.
Gök gürlemeden toprak uyanmaz.
Hayvanın aklı varmış fikri yoğmuş!
İki odun itişir, üç odun tutuşur!
İyi dediğinin dokuz okka yağı çıkar!
Kardaş kardaşı bıçaklamış, yar dibinde kucaklamış.
Kış Dörtdivan’da alacağını komaz!
Köpek sıçarken taşlanır.
Laf lafı açıyor laf götü açıyor!
Öküzün yorgunluğunu dam alur. Adamun yorgunluğunu … alur.
Samanın iyisini marda ko, marda komazsan öküzün derisini arda go!
Sarımsağı gelin etmişler, kırk gün kokusu çıkmamış.
Uyuşuk gancıktan kurtcu enik olmaz.
Üç gün yatak, dördüncü gün toprak (olmak)!
Yağlı böreğini yi de gel / Güneşini aç da gel!
Yavaş atın çiftesi pek olur. Yasin ŞEN
Dörtdivan ÇPAL
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni
