DÖRTDİVAN EVLERİ
Dörtdivan’ın en önemli değerlerinden birisi evleridir. Bu evler Dörtdivan’ın sosyal ve kültürel atmosferinden izler taşıyan, içlerinde kadim hatıraları barındıran ve Türk mesken mimarisinin özgün yanlarını günümüze taşıyan bir özellik arz ederler. O sebepten bu evlerin koruma altına alınması herhalde önemli ve yerinde bir hizmet olurdu.
Zaman içinde Dörtdivan evlerinin toplum yaşantısından çekildiğini görmekteyiz. Bugün Dörtdivan hâlâ göç veren bir yer durumundadır ve nüfuz azalmaya devam etmektedir. Bu durum, köylerdeki konut mimarisini de olumsuz yönde etkilemektedir. Gurbete giden kişiler, doğal olarak bu evlerle yakından ilgilenememektedir ve bu yapılar zaman içerisinde çökmektedir. Benzer durum Dörtdivan’daki yayla evleri için de söz konusudur.
Gün geçtikçe eskiyen ve yenilenemeyen bu evler yıkılmakta ve yerine betonarme yapılar inşa edilmektedir. Türk mimarisinin özgün yanlarını silip süpüren beton, Dörtdivan’da da ahşaba dayalı konut mimarisini yavaş yavaş hafızalardan ve gözümüzün önünden silip süpürmektedir.
Dörtdivan konut mimarisi ahşaba dayanmaktadır. Bununla beraber kagir yapılar da mevcuttur. Dörtdivan’ın kadim zamanlardan günümüze getirdiği bu mimari örnekleri kelimenin tam anlamıyla birer şaheserdir. Fakat ne yazık ki, onların değerini bilip kıymetini teslim edebilecek kültür sahipleri yoktur. Türkün pek çok kıymeti gibi Dörtdivan evleri de zamanın ellerinde heder olup gitmektedir.
Bu evlerin bazı dikkat çeken özellikleri vardır. Burada bunun üzerinde kısaca durmak istiyorum:
Dörtdivan evleri genelde iki katlı yapılar olarak inşa edilmiştir. Bu evlere tahta döşemeli bir yerden girilmektedir. Bu evler geniş aile tipine göre zamanla şekillenmiştir. (Melda Özdemir, Fatma Yetim, Hülya Kasaplı (Haz.), Bolu İli Yöresel Kıyafetleri ve Folklorik Yapma Bebek Üretiminde Değerlendirilmesi, Bolu Bel. Bolu Araştırmaları Merkezi Yay., Bolu 2011, s. 17.). Bu evlerin duvarlarında içeri oyulmuş bir dolap olurdu. Buna “çiçeklik” denirdi.
Ayrıca evlerin “köyçü” denen bahçeleri vardır. Bu bahçeler, çocukların ve kadınların rahatça vakit geçirebileceği tarzda yapılmıştır. Etrafı tahta çitlerle çevrili bu bahçeler evi tamamlayan bir özellik arz ederler.
Dörtdivan’da taş ustalığının ve taş ustalarının yanı sıra bir zamanlar hane yapım ustaları da oldukça yaygındı. Çalköylü Süleyman Yıldırım’ın ifadesine göre bir zamanlar köyde bulunan yüz elli hanede doksan civarında taş ustası vardı.
Bu ev yapım işinin kendisine has bazı hususiyetleri, adetleri vardı. Ev yapımı bitip de sahipleri eve taşındığı zaman köylüler hayırlı olsuna gelirler ve yanlarında hediye getirirlerdi. Buna “baca yağlama” denirdi.
Bu evlerin daha özgün yanlarının olduğu ve yapılacak araştırmalarla Dörtdivan evlerinin genel özelliklerinin daha detaylı şekilde tespit edilmesi gerektiği ortadadır. Gerçi bu konuda ciddi bir yazı yayınlanmıştır (bkz.: Turgay Yazar-Azize Aktaş Yasa-Pınar Doğan, “Dörtdivan Geleneksel Konut Mimarlığı Üzerine Bazı Gözlemler”, 21. Yüzyılda Köroğlu ve Bolu Araştırmaları Sempozyum Bildirileri, 17-18 Ekim 2009, Bolu, Dörtdivan / Türkiye, Editörler: A. Aktaş Yasa-E. Öztürk-B. Kaya Yiğit, AİBÜ BAMER Yayınları, Bolu 2011, s. 690-728). Fakat bu çalışmanın genişletilip nihayet kitap olarak basılması çok yerinde bir hizmet olurdu.
Dörtdivan evlerini konu alan albüm benzeri bir diğer çalışmada eksik olan taraf bu evlerin özelliklerinin yazılı olarak tespit edilmeyişidir (Bkz.: Köroğlu’nun Diyarından ... Haneler ve Hamiler Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Bolu 2009).
Bütün bunlar Dörtdivan evlerinin bir kitap şeklinde yeniden ve daha detaylı olarak ele alınması gerektiğini göstermektedir. Yasin ŞEN
Dörtdivan ÇPAL
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni
