MUDURNULU HALİL RAHMÎ EFENDİ
Halil Rahmî Efendi Mudurnu’da doğmuştur. M. 1867-68 senesinde vefat etmiştir. Mustafa Sâfî Efendi’nin menâkıbında kaydedildiğine göre Halil Rahmi Efendi tasavvuf yolunda ilerlemek için çok çalışmıştır. Dünya ile alakası yokmuş gibi yaşamıştır. Fakat herhangi bir konuda kendisine soru sorulsa o konuda muhatabını hayrette bırakacak bir şekilde cevaplar vermiştir.
Şeyh Abdullah Efendi, yerine halifesi Halil Rahmî Efendi’yi yetiştirmiştir. Kendisine hilafet verdikten sonra onu memleketi Mudurnu’da bulunan Sultan Süleyman Camii’ne göndermiştir. Ali Rıza Ünlü, Tarih Boyunca Gerede kitabında onu “Şeyh Seyyid” olarak kaydetmektedir ve kendisinin Şabânî azizlerinden Muhammed Necib Efendi’yi yetiştirdiğini söylemektedir. Bu Necib Efendi, İstanbul’da Cellad Çeşmesi mevkiinde yaptırdığı dergâhta hizmet etmiştir. 1889’da vefat ettiği zaman Sünbül Efendi’nin yanına defnedilmiştir.
Mustafa Safî Efendi’nin menâkıbına göre Halil Rahmî Efendi, Ruslarla yapılan Kırım Harbine katılmış ve bir daha geri dönmemiştir. Muhasara sırasında Deliorman’da kaybolmuş ve bilahere şehit olduğu anlaşılmıştır. Fakat kendilerinin kabirleri Mudurnu’da Kanuni Sultan Süleyman Camii önündeki türbededir. Buraya nasıl getirildiğiyle ilgili elde herhangi bir bilgi mevcut değildir. Bu sefere çıkmadan önce Abdullah Bey, İbrahim Hilmi Efendi, İbrâhim Muhammed Bey kendilerini uğurlamışlardır. Menâkıba göre Halil Rahmî Efendi, Bolu yakınlarındaki bir köyde konakladıklarında Hz. Peygamber’i rüyasında görmüştür.
Şeyh Halil Rahmî Efendi’nin beş halifesi bilinmektedir. Bunların isimleri Mustafa Safî Efendi’nin menâkıbında şöyle geçmektedir:
1) Mudurnu’da vazifelendirilen Şeyh İbrahim Efendi. 2) Bolu’da bulunan Şeyh Zuhûrî Dergâhı’nda görev yapan Şeyh Muhammed Efendi, Bu zat hilafet aldıktan üç sene sonra vefat etmiş ve Şeyh Zuhûrî Dergâhı’na defnedilmiştir. Daha sonra üzerine bir türbe yapılmıştır. 3) Şeyh Hafız Osman Efendi, İzmit’te Yeni Camii’de mürşitlik vazifesiyle görevlendirilmiştir. 4) Şeyh Hafız İsmail Efendi, Erikli Mahallesi’nde Aktaş mevkiinde vazife yapmıştır. 5) Muhammed Zühdü Efendi, Menâkıb-ı Mustafa Sâfî’nin yazarı İbrahim Hilmi Efendi’nin kardeşidir. Hayreddin Tokadi Dergâhı veya burada bulunan İmaret Camii’nde mürşitlik yapmıştır.
Halil Rahmî Efendi, Divân-ı Hümâyûn Kalemi’nde vazife gören Muhammed Necib Efendi’nin (v. 1890) de mürşididir. Bilindiği gibi Necib Efendi, İstanbul-Aksaray’da bulunan evini dergâh gibi hizmete sokmuştur. Kaynaklarda dönemin Mehmed Zihnî Efendi ve Abdullah Harputî gibi bazı âlimlerinin de Halil Rahmî Efendi’ye intisap ettiğine dair kayıtlar vardır. (Bedriye Reis, “Bolu’da Halvetîliğin Temsilcileri”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2016, Cilt:16, Yıl:16, Sayı: 1, 16: 442.)
Bolu Vilâyeti Tahrirat başkâtibi Mimar Ahmed Talat Efendi de Halil Rahmî Efendi’nin halifelerinden ve tarikati İstanbul’da, Anadoluhisarı’ndaki yalısında hânesine bir semâhâne ekleyerek icra edenlerdendir (Bedriye Reis, “Bolu’da Halvetîliğin Temsilcileri”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2016, Cilt:16, Yıl:16, Sayı: 1, 16: 443; Ayrıca bkz.: Ahmed Bedii Ertan, “Mimar Şeyh Ahmed Talatî Efendi, Eserleri ve Hayatı”, Yeni Tarih Dünyası, III/21-22, İstanbul 1954, s. 849.)
Hüseyin Vassaf, Sefine-i Evliya’da Halil Rahmi Efendi’nin halifelerini şöyle kaydetmiştir: Necib Efendi (v. 1890), İbrahim Efendi (v. 1304/1886-87), Şeyh Salih Efendi (v.?), Şeyh Nasrullah Efendi (v.?), İbrahim Hilmi Efendi (v. 1879), Şeyh Salih Efendi (v. ?). (Hüseyin Vassaf, Sefîne-i Evliya, C. 4, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2011, s. 93.)
Sonuç olarak şimdiki bilgilerimize göre Halil Rahmî Efendi, Halvetîliğin Bolu’daki temsilcilerinden birisidir. Bolu’da medfun Mustafa Safî Efendi’den ve Geredeli Abdullah Efendi’den feyz almıştır. Tasavvufî faaliyetlerini Bolu’da, Mudurnu’da ve Gerede’de sürdürmüştür. Bolulu Mustafa Safî Efendi’nin menâkıbını yazan İbrahim Hilmî Bey de kendisinin dervişlerindendir. Yasin ŞEN
Dörtdivan ÇPAL
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni
